Παύλος Μελάς
Ο Παύλος Μελάς γεννήθηκε στη Μασσαλία το 1870, τρίτο από τα επτά παιδιά των
γονιών του, Μιχαήλ Μελά και Ελένης Βουτσινά. Αποφοίτησε από την Στρατιωτική
Σχολή Ευελπίδων το 1892 με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού του Πυροβολικού.
Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε τη Ναταλία Δραγούμη, κόρη του Έλληνα πολιτικού
Στέφανου Δραγούμη και αδελφή του Ίωνα Δραγούμη. Έλαβε μέρος στον ατυχή
πόλεμο του 1897 ως διοικητής ουλαμού της 2ης Πυροβολαρχίας. Την ίδια περίοδο
γίνεται μέλος της Εθνικής Εταιρείας. Οι στενοί δεσμοί συγγένειας με την οικογένεια
Δραγούμη, ο ρόλος του Στέφανου Δραγούμη όπως και του Ίωνα Δραγούμη στο
Μακεδονικό ζήτημα παίζουν σημαντικό ρόλο στο να ενστερνισθεί και ο ίδιος το
κλίμα της πατριωτικής έξαρσης για τα εθνικά δίκαια στη Μακεδονία.
Ο Παύλος Μελάς ήταν από κείνους που πίστεψαν στον αγώνα που έκλεισε τη
Μακεδονική ιδέα στην πύρινη ψυχή του, που συνέλαβε την μεγάλη σημασία που είχε
το τμήμα αυτό της ελληνικής γης για την ύπαρξη και επιβίωση του Ελληνισμού.
Το Φεβρουάριο του 1904 ο Παύλος Μελάς με το ψευδώνυμο «Μίκης Ζέζας»,
μαζί με άλλους αξιωματικούς, τον Αλ. Κοντούλη, τον Αν. Παπούλα και τον Γ.
Κολοκοτρώνη θα πραγματοποιήσει το πρώτο του ταξίδι στη Μακεδονία. Σκοπός
του ήταν να διαπιστώσει τις υπάρχουσες συνθήκες και να προετοιμάσει το έδαφος
για μελλοντική ένοπλη δράση. Δεύτερη ανιχνευτική αποστολή πραγματοποίησε τον
Ιούλιο του ίδιου χρόνου με κέντρο αυτή τη φορά την Κοζάνη. Στις 18 Αυγούστου
1904 άρχισε και η Τρίτη και μοιραία αποστολή. Στις 28 Αυγούστου πέρασε στη
Μακεδονία με σώμα 35 ανδρών. Είναι πια ο «Καπετάν Μίκης Ζέζας».
Ξεκινώντας για τη Μακεδονία γράφει στη γυναίκα του Ναταλία: «Αναλαμβάνω
αυτόν τον αγώνα με όλην μου τη ψυχή και με την ιδέα ότι είμαι υποχρεωμένος να τον
αναλάβω. Είχα και έχω την ακράδαντον πεποίθηση ότι δυνάμεθα να εργασθώμεν εν
Μακεδονία και να σώσωμεν πολλά πράγματα. Έχων δε την πεποίθησιν ταύτην, έχω και
υπέρτατον καθήκον να θυσιάσω το παν όπως πείσω και κυβέρνησιν και κοινήν γνώμη
περί τούτον».
Μέσα σε ενάμιση μήνα το σώμα του Παύλου Μελά αναπτύσσει έντονη δράση,
εξουδετερώνοντας οργανώνοντας ομάδες αυτοάμυνας των κατοίκων. Ο Μελάς έχοντας σαν ορμητήριο για τη δράση του τα χωριά Νεγοβάνη και Λέχοβο συνεχίζει αποτελεσματικά το έργο
της εκκαθάρισης του Μακεδονικού εδάφους από τους Βούλγαρους κομιτατζήδες.
Στις 13 Οκτωβρίου τούρκικο απόσπασμα, ειδοποιημένο από τον κομιτατζή Μήτρο
Βλάχο για την παρουσία του ελληνικού αντάρτικου σώματος στη Σιάτιστα,
περικύκλωσε το χωριό και πολιόρκησε τους άνδρες του Μελά στα σπίτια που είχαν
οχυρωθεί. Στη συμπλοκή που ακολούθησε ο Μελάς τραυματίστηκε θανάσιμα.
«Στη μέση με πήρε βρε παιδιά», πρόλαβε να πει και σωριάστηκε στο χώμα. Έβγαλε το
σταυρό από το λαιμό του και είπε στον υπαρχηγό του: «Να το δώσεις στη γυναίκα μου
και το τουφέκι στο γιο μου… και να τους πεις πως το καθήκον μου το έκανα.»
Μετά από λίγη ώρα υπέκυψε στο τραύμα του. Η κεφαλή του αποκόπηκε από τους
συμπολεμιστές του για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων και τάφηκε εμπρός
στην Ωραία Πύλη του ναϊσκου της Αγίας Παρασκευής στο χωριό Πισοδέρι. Το σώμα
του παραδόθηκε από τις Οθωμανικές αρχές στο Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό
Καραβαγγέλη και τάφηκε στο βυζαντινό ναό των Ταξιαρχών της Καστοριάς. Σήμερα
αναπαύεται εκεί και η κεφαλή του που μεταφέρθηκε αργότερα (1950). Στον ίδιο ναό
τάφηκε και η σύζυγός του, Ναταλία, κατά την επιθυμίας της.
Ο θάνατος του Μελά έγινε γνωστός στην Αθήνα λίγες μέρες αργότερα και
συγκλόνισε την κοινή γνώμη. Τη θυσία του ύμνησε ο Κωστής Παλαμάς στο ποίημα
του «Παύλος Μελάς»
«…. Σε κλαίει λαός …
Πλατιά του ονείρου μας η γη και απόμακρη.
Και γέρνεις εκεί και σβεις γοργά.
Ιερή στιγμή. Σαν πιο πλατιά τη δείχνεις
Και τη φέρνεις σαν πιο κοντά.».
Το τέλος του ήταν εκείνο που ο ίδιος με τα λόγια του είχε προδιαγράψει. Στην
κρυψώνα του στην Κοζάνη είχε πει προφητικά στο φίλο του, το γιατρό Ρεπανά, που
τον έβλεπε δακρυσμένο από συγκίνηση : «Ζωντανό λοιπόν με κλαις, γιατρέ μου;
Αν είναι πεπρωμένο να σκοτωθώ στα βάθη της Μακεδονίας, τότε θα ιδείς τι έχει
να γίνει.» Είχε το νόημα της θυσίας ο θάνατος του Παύλου Μελά, αφού συντάραξε
όλο το έθνος. Η αναταραχή εξανάγκασε την ελληνική κυβέρνηση να αναπτύξει
τον Αγώνα και βέβαια ν΄ανοίξει ο δρόμος για την αίσια έκβαση του Μακεδονικού
ζητήματος και ν΄αποτραπεί ο κίνδυνος εκβουλγαρισμού της Μακεδονίας. Πολλοί
Έλληνες αξιωματικοί βγήκαν με στρατιωτικά σώματα στη Μακεδονία για να
εκδικηθούν το θάνατό του. Ενώ ως τότε η υπόθεση της Μακεδονίας ήταν υπόθεση
των λίγων, στη συνέχεια έγινε θέμα για ολόκληρο τον Ελληνισμό. Ο Παύλος Μελάς
έγινε θρύλος ακόμα και σε μέρη όπου δεν είχε πατήσει το πόδι του, η λαϊκή φαντασία
τον έκανε μέρος της ιστορίας της. Έγινε τραγούδι, που τραγουδιέται από όλους.
«Πικρά μαντάτα μούρθανε απ΄τη Μακεδονία
Τον Παύλο τον βαρέσανε στης Καστοριάς τα μέρη.
Δεν τον βαρέσαν μ΄αντρειά, δεν τον βαρέσαν φόρα,
Μον΄τον βαρέσαν μ΄απιστιά, νύχτα με το φεγγάρι.
Κι άφησε διάτα στα παιδιά, διάτα στα παλικάρια :
Παιδιά να μην σκορπίσετε, παιδιά μην φοβηθείτε.
Τους Τούρκους, τα παλιόσκυλα
Να τους εκδικηθείτε …..»
Άλλωστε ήρωας γίνεται κάποιος όταν η ψυχή του ενώνεται με τη ψυχή του λαού.
Και βέβαια η αθάνατη φήμη που τον συνοδεύει ξεπερνά ακόμα και το ανθρώπινο
έργο που μπόρεσε να κάνει. Ο Ίων Δραγούμης στο έργο του «Μαρτύρων και Ηρώων
Αίμα» σημειώνει : «…. Πρώτος από τους Έλληνες ξανάρχισε τον πόλεμο με τους
Βούλγαρους ένας Ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Πυροβολικού, ο Παύλος Μελάς.
Αυτός μας έδειξε ένα δρόμο τόσους αιώνες τώρα ξεχασμένο και είναι σα να μας
λέγει μυστικά με μια του χεριού του κίνηση. Η πανώρια τούτη χώρα αίμα διψά και
αποζητάει αμέτρητα παλικάρια. Έλληνες, η φύτρα σας σε γης ελληνική γεννιέται,
ξεφυτρώνει, θεριεύει και φυτρώνει. Γενιές κλεφτών ας στέκονται παντοτινά, σκοποί
ακούραστοι για να φυλάγουν τα Ελληνικά, τα άγια χώματα…….».
Σήμερα 103 χρόνια μετά ας μην ξεχνάμε και ας φέρουμε στη θύμησή μας τις θυσίες
τέτοιων παλικαριών που έπεσαν στο βωμό της Ελευθερίας.
Αναδημοσίευση από: http://www.ellinismos.gr/
